سریال ایرانی دایی جان ناپلئون 1355

دایی‌جان ناپلئون (۱۳۵۵) نام یکی از مجموعه‌های تلویزیونی ایرانی است که قبل از انقلاب ۱۳۵۷ در ایران ساخته و از تلویزیون ملی ایران پخش می‌شد. این مجموعه تلویزیونی بر اساس رمانی به همین نام اثر نویسنده طنزپرداز معاصر ایرانی ایرج پزشکزاد تهیه و توسط ناصر تقوایی کارگردانی و تولید شد. پس از انقلاب ۱۳۵۷ سریال دایی‌جان ناپلئون جزو سریال‌های ممنوعه تشخیص داده شد و پس از انقلاب هیچ‌گاه از صدا و سیمای جمهوری اسلامی پخش نگردید. محل تصویربرداری این مجموعه خانه امین السلطان بود که به عنوان خانه و باغ اتحادیه شناخته می‌شود. این خانه در مهر ماه ۱۳۹۴ توسط سازمان زیباسازی شهر تهران به قیمت ۲۸ میلیارد تومان خریداری و جز دارایی‌های شهرداری تهران شد و قرار شد کار مرمت آن شروع شود.  

بازیگران اصلی

در این مجموعه تلویزیونی بازیگران مطرح سینما و تلویزیون ایران به ایفای نقش می‌پرداختند. از آن جمله می‌توان به بازیگران زیر اشاره نمود:

• غلامحسین نقشینه در نقش دایی‌جان ناپلئون: او مسن‌ترین فرد خانواده و نایب (ستوان) سوم بازنشسته قزاق است و باور دارد که در بسیاری از جنگ‌های بین قوای قزاق و انگلیس در جنوب ایران با انگلیسی‌ها جنگیده‌است. او گرفتار بیماری انگلوفوبیا است و شباهت‌های زیادی بین خود و ناپلئون می‌بیند. وی به مرور زمان دچار این توهم می‌شود که امپراتوری بریتانیا، که در آن زمان همراه متفقین به ایران لشکرکشی کرده بود، به خاطر خرده حساب‌های قدیمی، درصدد از بین بردن او است. در ابتدا این نقش به علی نصیریان پیشنهاد شده بود.^[۱]
• پرویز فنی‌زاده در نقش مش قاسم: مش قاسم از اهالی روستای کوچک غیاث آباد و خدمتکار بسیار وفادار دایی جان است. او نیز همچون دایی جان تصور می‌کند که در جنگ‌های بسیاری علیه انگلیس شرکت داشته‌است. در ابتدا این نقش به عزت‌الله انتظامی پیشنهاد شده بود.^[۱]
• نصرت کریمی در نقش آقاجان: او پدر سعید، راوی داستان است. او از خانواده دوله‌ها و سلطنه‌ها نیست بلکه یک دارو ساز تجربی است که قوم و خویش و مشتری‌های دواخانه او را دکتر صدا می‌زنند. دایی جان ناپلئون ازدواج خواهرش با یک بازاری معمولی را بزرگ‌ترین فاجعه تاریخ می‌دانست. از سوی دیگر، آقاجان بر خلاف دایی جان، ناپلئون بناپارت را ماجراجویی می‌دانست که اروپا را به خاک و خون کشاند. این دو موضوع موجب اختلاف و درگیری این دو شخصیت از سال‌ها پیش بود. جنگ اصلی بر اثر یک سوء تفاهم در شب مهمانی شروع می‌شود. استراتژی آقاجان (نصرت کریمی) در مبارزه با دایی جان به تدریج از حالت رو در رو تبدیل به تظاهر به دوستی و از پشت ضربه زدن می‌شود (با تقلید از استراتژی انگلیس). او همواره سعی می‌کند با قوت بخشیدن به این توهم دایی جان ناپلئون که انگلیسی‌ها هنوز با او دشمنی دارند و در صدد کشتنش هستند، دایی جان را تحت فشار روحی و مالیخولیایی قرار دهد.
• پرویز صیاد در نقش اسدالله میرزا: او مردی عیاش و خوش‌گذران است که در وزارت خارجه کار می‌کند. برای او که نقش اول داستان وی را عمو اسدالله می‌نامد هیچ چیز دنیا جدی نیست به ویژه نگاه غضب‌آلود شوهرها وقتی با خانم‌های‌شان شوخی می‌کند. اسدالله میرزا یک بار ازدواج کرده‌است ولی همسرش وی را به خاطر مرد دیگری ترک می‌کند و از آن زمان اسدالله در صدد اغوای زنان، به خصوص زنان شوهردار بر می‌آید. هر وقت کسی از او در مورد زنش سؤال می‌پرسد او به شدت افسرده می‌شود (در ابتدا نقش به داوود رشیدی پیشنهاد شده بود.^{[نیازمند منبع]}) منوچهر اسماعیلی دوبلهٔ این نقش را انجام داده‌است.

بازیگران فرعی

• محمدعلی کشاورز در نقش دایی جان سرهنگ: او برادر دایی جان ناپلئون و مردی بسیار ترسو است که در واقع سرهنگ هم نیست! وی یاور (سرگرد) ارتش است ولی در یک مهمانی به حکم ضمنی دایی جان که او را داداش سرهنگ صدا کرد همه به مرور عادت کردند او را آقای سرهنگ بنامند. او با درجه سرگردی بازنشسته شد. با صدای احمد رسول زاده
• اسماعیل داورفر در نقش دوستعلی خان: او از خویشاوندان دایی جان است و همواره مورد تمسخر سایرین به خصوص اسدالله قرار می‌گیرد. یک بار به خاطر خیانت به عزیزالسلطنه مورد حمله وی با کارد آشپزخانه قرار گرفت و بار دیگر هنگامی که عزیز فکر می‌کرد او نادختری‌اش را حامله کرده‌است از پشت تیر خورد. وی از عزیز السلطنه به شدت می‌ترسد. با صدای عزت‌الله مقبلی
• پروین ملکوتی در نقش عزیز السلطنه: وی همسر دوستعلی است و از ازدواج اولش دختری به نام قمر دارد که از لحاظ ذهنی عقب افتاده‌است و روی او حساسیت زیادی دارد. با صدای خودش
• جهانگیر فروهر در نقش نایب تیمور خان: کارآگاه خیلی جدی و تا حدودی بی‌ادب، که به قول خودش سیستم بین‌المللی مچ‌گیری نایب تیمورخان در دنیا نظیر ندارد! با صدای حسین عرفانی
• سعید کنگرانی در نقش سعید: سعید گوینده داستان، پسر آقاجان و خواهر زاده دایی جان است که در آغاز داستان عاشق لیلی دختر دایی جان ناپلئون می‌شود. با صدای آرشاک قوکاسیان.
• سوسن مقدم در نقش لیلی: تنها دختر دایی جان که عاشق سعید بود؛ و با وجود نفرت از پوری در آخر به عقد ازدواج او در می‌آید. با صدای مینو غزنوی
• محمد ورشوچی در نقش آسپیران غیاث آبادی: کارآگاه معتادی که با قمر ازدواج کرد. همچنین او دستیار نایب تیمور خان است.
• محمود لطفی در نقش شیر علی قصاب: قصابی بسیار تنومند و ترسناک و کمی تندخو بود که در واقع آدم شروری نبود اما نسبت به همسرش خیلی حساس بود. البته زن او نیز با اهل محل رابطه داشت و کسی جرات نمی‌کرد که موضوع را به اطلاع شیرعلی برساند. گویا یکبار گردن فاسق زنش را با ساطور قطع کرده بود. با صدای صادق ماهرو
• خیرالله تفرشی آزاد در نقش شمسعلی میرزا آقا شازده: برادر بزرگتر اسدالله و مستنطق عدلیه که بنا به دلایل نامعلوم منتظر خدمت شده‌است. با صدای مهدی آرین نژاد
• مینو ابریشمچی در نقش طاهره زن شیرعلی: همسر شیرعلی که با اسدالله و دوستعلی رابطه نامشروع داشت. با صدای شهلا ناظریان
• بهمن زرین پور در نقش پوری آقا، پوری فش فشو: پوری پسر خنگ و بچه ننه اما تحصیل‌کردهٔ دایی جان سرهنگ است که همیشه مورد تمسخر سایرین قرار می‌گیرد. او نیز همچون سعید عاشق لیلی بود. با صدای حسین معمارزاده
• میر احمد ایروانلو در نقش دکتر ناصر الحکما: دکتر پیری که از دوستان خانوادگی دایی جان به‌شمار می‌آید و سه بار ازدواج کرده‌است.
• پروین سلیمانی در نقش مادر آسپیران غیاث آبادی: زنی حساس روی اسپیران و زشت. با صدای اصغر افضلی!
• مستانه جزایری در نقش اختر خواهر آسپیران: دوست دختر اصغر دیزل. با صدای زهره شکوفنده
• علی اکبر مهدوی فر در نقش عکاس دوره‌گرد و اردواس ارمنی که دایی جان به او تهمت جاسوس بودن زد.
• سهیلا ملکی در نقش زن دایی جان سرهنگ.
• روح‌الله مفیدی در نقش آسید ابوالقاسم واعظ
• نریمان شیری فرد در نقش اصغردیزل: دوست پسر اختر خواهر آسپیران
• گریل سینگ در نقش سردار مهارت خان مستأجر هندی آقاجان که به پیشنهاد اسدالله میرزا، آقاجان خانه‌اش را به او اجاره داده‌است.
• کوریال سینگ در نقش سردار مهارت خان(در برخی قسمتها)
• مهری ودادیان در نقش همسر آقاجان (مادر سعید) که از طرف دایی جان مجبور شد بین آقاجان و خانواده یکی را انتخاب کند. با صدای سیمین سرکوب
• کارمن زکی در نقش فرخ‌لقا: زن شوم و بد قدمی که از هر دری وارد می‌شود یک خبر شوم وارد آن خانه می‌شود. با صدای نیره معاون
• زری زندپور در نقش قمر: دختر عقب افتاده و پرخور عزیزالسلطنه که بعدها همسر آسپیران غیاث آبادی می‌شود.
• کیومرث ملک مطیعی در نقش معلم سعید
• کامران ملک مطیعی هم‌کلاسی سعید.

عوامل فیلم

• نویسنده، تهیه‌کننده و کارگردان: ناصر تقوایی
• فیلم‌برداری: علیرضا زرین‌دست
• سرپرست گویندگان: احمد رسول‌زاده
• راوی فیلم: هوشنگ لطیف‌پور
• صدا: مصطفی مصطفی‌زاده
• پیوند تصویر و صدا: عباس گنجوی

صداپیشگان

• هوشنگ لطیف‌پور (راوی)
• غلامحسین نقشینه به‌جای خودش در نقش دایی‌جان ناپلئون
• پرویز فنی‌زاده به‌جای خودش در نقش مَش قاسم
• نصرت‌الله کریمی به‌جای خودش در نقش آقاجان
• منوچهر اسماعیلی به‌جای پرویز صیاد در نقش شازده اسدالله میرزا
• آرشاک قوکاسیان به‌جای سعید کنگرانی در نقش سعید
• احمد رسول‌زاده به‌جای محمدعلی کشاورز در نقش دایی‌جان سرهنگ
• حسین معمارزاده به‌جای بهمن زرین‌پور در نقش پوری فشفشو
• عزت‌الله مقبلی به‌جای اسماعیل داورفر در نقش دوستعلی خان
• پروین ملکوتی به‌جای خودش در نقش عزیزالسلطنه
• حسین عرفانی به‌جای جهانگیر فروهر در نقش نایب تیمور خان
• صادق ماهرو به‌جای محمود لطفی در نقش شیرعلی قصاب
• شهلا ناظریان به‌جای مینو ابریشمی در نقش طاهره
• محمد ورشوچی به‌جای خودش در نقش آسپیران غیاث‌آبادی
• اصغر افضلی! به‌جای پروین سلیمانی در نقش مادر آسپیران غیاث‌آبادی
• زهره شکوفنده به‌جای مستانه جزایری در نقش اختر
• سیمین سرکوب به‌جای مهری ودادیان در نقش شاجون
• مینو غزنوی به‌جای سوسن مقدم در نقش لیلی
• مهدی آرین‌نژاد به‌جای خیرالله تفرشی آزاد در نقش شمسعلی میرزا
• محمدباقر توکلی به‌جای میر احمد ایروانلو در نقش دکتر ناصر الحکما
• ناصر طهماسب به‌جای گربل سینگ در نقش سردار مهارت خان
• ناصر طهماسب به‌جای آرمینه در نقش سردار اشتیاق خان
• نیره معاون به‌جای کارمن زکی در نقش فرخ‌لقا
• فاطمه فرخنده مآل به‌جای زری زندپور در نقش قمر
• اکبر دودکار و روح‌الله مفیدی به‌جای خودشان به ترتیب در نقش‌های نوکر و واعظ
• به جای نریمان شیری فرد درنقش اصغر دیزل